Narodna skupština Republike Srbije je na Trećoj sednici Drugog redovnog zasedanja u 2016. godini, 10.11.2016. godine donela Zakon o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama (“Sl. glasnik RS”, br. 73/2010, 121/2013, 18/2015 – dr. zakon i 92/2016, dalje: „Zakon”) koji je stupio na snagu 22.11.2016. godine, član 9. Zakona koji se odnosi na donošenje akcionog plana se primenjuje od 1. decembra 2018. godine.
Jedan od ciljeva donošenja novog Zakona jeste ukidanje monopolskog položaja Direkcije za vodne puteve, i tako što će se pojedini poslovi tehničkog održavanja međunarodnih i međudržavnih vodnih puteva i izvođenje radova u okviru obavljanja poslova tehničkog održavanja državnih vodnih puteva poveriti privrednim društvima koja ispunjavaju propisane uslove, po sprovedenom postupku javne nabavke.
Odredbe Zakona koje se odnose na davanje saglasnosti i odobrenja nameću iste obaveze, osim što je potrebno pribaviti nautičku saglasnost koju izdaje nadležna lučka kapetanije i saglasnost koju izdaje Direkcija pre početka izvođenja radova na međunarodnim i međudržavnim vodnim putevima koji ne podležu izdavanju akata u ostvarivanju prava na izgradnju u skladu sa zakonom kojim se uređuje planiranje i izgradnja.
Potpuno nove odredbe Zakona odnose se na prevoz lica jahtom, tj. plovilom za rekreaciju na unutrašnjim vodama Republike Srbije, po osnovu iznajmljivanja uz naknadu, kojima se navodi da prevoz može da se obavlja samo plovilom domaće državne pripadnosti. Delatnost iznajmljivanja ovih plovila može da obavlja samo fizičko ili pravno lice registrovano za obavljanje delatnosti iznajmljivanja, a plovila mogu biti u njegovoj svojini ili u svojini drugog domaćeg ili stranog pravnog i fizičkog lica.
Članom 63. Zakona detaljno su uređena ovlašćenja ministra i nabrojane mere koje on preduzima u slučaju da dodje do zagađivanja sa plovila, kao i mere potrebne za preventivno delovanje.
Novina je i to da Ministarstvo vrši ispitivanje plovidbenih nezgoda preko inspektora bezbednosti plovidbe, a učesnik u plovidbi, drugi organ kao i drugo lice koje je obavešteno o plovidbenoj nezgodi, biće dužno da o tome hitno obavesti ne samo lučku kapetaniju, već i inspekciju bezbednosti plovidbe.
Što se tiče sigurnosne zaštite brodova, objekata bezbednosti plovidbe i luka, u skladu sa članom 199. Zakona, brodar, lučki operater i Direkcija moraju da organizuju sigurnosnu zaštitu, ili angažovanjem subjekata licenciranih za obavljanje delatnosti privatnog obezbeđenja ili kroz organizobanu samozaštitnu delatnost koja ima organizovanu plansku, organizacionu i kontrolnu funkciju, a sve to u skladu sa zakonom kojim se uređuje privatno obezbeđenje. Prema rešenju novog Zakona, sigurnosna zaštita se obavlja na način predviđen aktom o organizaciji i sistematizaciji brodara, lučkog operatera, odnosno Direkcije.
Kao i u prethodnoj verziji zakona, infrastruktura u lukama izuzetno može biti u svojini operatera koji su to pravo stekli u procesu privatizacije, odnosno svojinske transformacije. Međutim, ova odredba se ne primenjuje na lučke operatere koji su postupke privatizacije, na osnovu kojih su stekli pravo svojine na delovima lučke infrastrukture, započeli posle 4. juna 2003. godine. Novina je da se ova odredba primenjuje i na lučke opratere koji obavljaju lučku delatnost u okviru proglašenog lučkog područja, a koji su do 4. juna 2003. godine sopstvenim sredstvima izgradili lučku infrastrukturu na teritoriji jedinica lokalne samouprave koje su obuvaćene odlukom kojom se određuju pristaništa za međunarodni saobraćaj, za koju je izdata građevinska, odnosno upotrebna dozvola. Ukoliko ovi operateri podnesu Agenciji za upravljanje lukama predlog za proširivanje lučkog područja, nisu dužni da dostave dokumenta koja dostavljaju drugi podnosioci predloga (prethodnu analizu osnovnih faktora, studiju lokacije i ekonomsko-finansijsku analizu), za katastarske parcele na kojima su do dana stupanja na snagu ovog zakona obavljali lučku delatnost.
U članu 215. Zakona, navodi se da lučka delatnost snabdevanja brodova pogonskim gorivom može da se obavlja na teritoriji lokalne samouprave na kojoj je utvrđeno područje graničnog prelaza za međunarodni rečni saobraćaj, pod uslovom da se obavlja na lokaciji čija je namena za obavljanje ove lučke delatnosti u skladu sa dokumentima prostornog i ubanističkog planiranja.
Osim što se odobrenje za obavljanje lučke delatnosti pribavlja i u slučaju statusne promene kod lučkog operatera, Zakonom je predviđeno da je ono potrebno i u slučaju kupovine imovine privrednog društva-lučkog operatera u stečaju ili izvršnom postupku, odnosno kod promene vlasništva kapitala i imovine pravnih lica koja posluju društvenim i javnim kapitalom.
Zakon redefiniše i osnivanje pristaništa za sopstvene potrebe, tako što sada precizira da je pristanište za sopstvene potrebe pristanište namenjeno za sopstvene potrebe operatera, u okviru obavljanja njegove delatnosti i može da se osnuje samo radi pretovara robe potrebne za obavljanje njegove osnovne delatnosti, a za koju ne može da se pruži usluga pretovara u najbližoj luci i koje ispunjava druge uslove propisane Zakonom.
Visina novčane naknade za prekršaje je promenjena novim rešenjem. Tako će se privredno društvo kazniti za prekršaj novčanom kaznom od 200.000,00 do 2.000.000,00 dinara, novčanom kaznom od 50.000,00 do 500.000,00 dinara kazniće se preduzetnik, a odgovorno lice u privrednom društvu ili drugom pravnom licu kazniće se novčanom kaznom od 30.000,00 do 150.000,00 dinara.
Prelaznim i završnim odredbama Zakona predviđeno je da su društva koja su u postupku prvatizacije stekla imovinu subjekta privatizacije, dužna da pribave novo odobrenje za obavljanje lučke delatnosti u skladu sa odredbama ovog Zakona, u roku od 60 dana stupanja na snagu Zakona, odnosno do 21. januara 2017. godine, dok privrednim društvima koja obavljaju lučku delatnosti i posluju sa većinskim državnim kapitalom, a stekla su samo pravo korišćenja na zemljišt koje se nalazi u lučkom području, prestaje pravo korišćenja, dok se kao nosilac prava korišćenja upisuje Agencija za upravljanje lukama, najkasnije do 1. juna 2017. godine. Brodari, lučki operateri i Direkcija dužni da usklade svoje poslovanje s odredbama Zakona do 31. decembra 2018. godine.