Narodna skupština Republike Srbije je na sednici Šesnaestog vanrednog zasedanja u Jedanaestom sazivu, 17. septembra 2019. godine donela Zakon o izmenama i dopunama Zakona autorskom i srodnim pravima i Zakon o izmenama i dopunama Zakona o patentima koji su objavljen u “Službenom glasniku Republike Srbije” br. 66/2019 (dalje: „Zakoni“). Zakoni su stupili na snagu 26. septembra 2019. godine, a pojedine odredbe će se primenjivati od 1. januara 2020. godine.
Izmenama učinjenim u Zakonima izvršeno je usklađivanje odredbi nacionalnog zakona sa odredbama relevantnih direktiva EU, na koj način se ispunjavaju i uslovi za zatvaranje Poglavlja 7 u pregovorima sa EU.
Izmene Zakona o autorskom i srodnim pravima odnose se na produženje trajanja zaštite imovinskih prava interpretatora i proizvođača fonograma, jačanje građansko-pravne zaštite autorskog i srodnih prava i na unapređenje kolektivnog ostvarivanja autorskog i srodnog prava.
Zaštita imovinskih prava interpretatora koji su svoje interpretacije zabeležili na fonogram, produžava se sa 50 na 70 godina, a predviđeno je i da imovinska prava koautora na muzičkim delima sa rečima traju 70 godina od smrti poslednjeg preživelog koautora kompozicije ili teksta.
Izmenama koje se odnose na građansko-pravnu zaštitu autorskog i srodnih prava, proširuje se krug lica koja mogu da podnesu tužbu zbog povrede autorskog i srodnih prava, sa sticalaca isključivih ovlašćenja na autorsko delo, na sticaoce neisključivih ovlašćenja, tj. nosioce neisključive licence. Uvedene su izmene u pogledu izricanja privremenih mera, koje mogu biti donete i bez saslušanja tuženog, posebno onda kada bi takvo odlaganje moglo naneti štetu tužiocu. Predviđena je mogućnost izricanja mere oduzimanja pokretne i nepokretne imovine, kao i mere zabrane plaćanja sa računa tuženog.
Izmenama je predviđeno da će i interpretatori čije su interpretacije snimljene na nosač zvuka i slike (glumci) dobiti naknadu od reemitovanja njihovih interpretacija. Do sada je to pravo bilo priznato samo interpretatorima čije su interpretacije snimljene na nosač zvuka (muzičari), a sada to pravo stiču i glumci, čime se njihova pravna situacija i njihov materijalni položaj poboljšavaju.
Izmene su izvršene i u pogledu odredbi koje se odnose na rad organizacije za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava, kako bi se uspostavio efikasan i delotvoran sistem kolektivnog ostvarivanja autorskog i srodnih prava.
Izmene Zakona o patentima tiču se najviše pronalazaka koji su nastali u radnom odnosu, a u cilju uspostavljanja ravnoteže između interesa poslodavca, i autora tog pronalaska.
Novim odredbama posebno je naglašeno da pronalazak iz radnog odnosa nije samo pronalazak koji je zaposleni stvorio izvršavajući svoje radne obaveze, već i onaj koji je stvorio korišćenjem resursa poslodavca, ili u vezi sa aktivnostima poslodavca, čak iako takve aktivnosti nisu bile izvršavanje radnih obaveza. Pronalazak iz radnog odnosa se odnosi i na slučaj kada poslodavac obezbedi zaposlenom obuku na određenim poslovima, pa zaposleni, koristeći se takvim znanjima, stvori pronalazak, bilo da je stvoren tokom trajanja radnog odnosa, ili godinu dana nakon prestanka istog.
Pravo na zaštitu pronalaska koji je nastao u radnom odnosu pripada poslodavcu, dok zaposleni ima pravo na naknadu i da bude priznat kao autor pronalaska. Međutim, sada je omogućeno i da se odnosi poslodavca i pronalazača drugačije urede ugovorom ili opštim aktom poslodavca.
Novim odredbama utvrđeni su kriterijumi za određivanje naknade zaposlenom za ekonomsko iskorišćavanje pronalaska nastalog u radnom odnosu, ukoliko isti nisu određeni ugovorom o radu, ili opštim aktom poslodavca.