Narodna skupština Republike Srbije na Devetoj sednici Drugog redovdnog zasedanja u 2014. godini, održanoj 08.12.2014. godine, usvojila je Zakon o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji, koji je objavjen 09.12.2014. godine u Službenom glasniku br. 132/2014 (u daljem tekstu: „Zakon“), a koji je stupio na snagu 17.12.2014. godine, s tim da je za pojedine odredbe zakona predviđeno da se primenjuju od 01.03.2015. godine.
Jedna od značajnih novina predviđenih Zakonom je objedinjavanje procedure za izdavanje akata u ostvarivanju prava na izgradnju i korišćenje objekata. U skladu sa tim, Ministarstvo nadležno za poslove građevinarstva, nadležni organ autonomne pokrajine, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave, dužni su da odrede posebnu organizacionu celinu u svom sastavu, koja sprovodi objedinjenu proceduru za izdavanje lokacijskih uslova, izdavanje građevinske dozvole, prijavu radova, izdavanje upotrebne dozvole, za pribavljanje uslova za projektovanje, odnosno priključenje objekata na infrastrukturnu mrežu, za pribavljanje isprava i drugih dokumenata koje izdaju imaoci javnih ovlašćenja, a uslov su za izgradnju objekata, odnosno za izdavanje lokacijskih uslova, građevinske dozvole i upotrebne dozvole iz njihove nadležnosti, kao i obezbeđenje uslova za priključenje na infrastrukturnu mrežu i za upis prava svojine na izgrađenom objekt. Posebne organizacione celine, koje sprovode objedinjenu proceduru dužne su da vode registar objedinjenih procedura, pri čemu će se pred Agencijom za privredne registre voditi centralni registar u kome će biti objedinjeni podaci iz svih registara objedinjenih procedura na teritoriji Republike Srbije, kao i akta sadržana u tim registrima. Odredbe o objedinjenoj proceduri će biti primenjivane od 01.03.2015. godine i trebalo bi da bude konačno implementirana do 01.01.2016. godine. Postupak sprovođenja ove procedure i način dostavljanja podnesaka bliže će se urediti uredbom koju će doneti ministar nadležan za poslove građevinarstva.
Prednost ove procedure jeste u tome što investitor više nema obavezu da pribavlja dokaze od nadležnih organa potrebnih za izdavanje dozvola jer će takve dokaze sada po službenoj dužnosti pribavljati nadležni organ koji vodi postupak.
Osnovni cilj objedinjavanja procedure za izdavanje akata u ostvarivanju prava na izgradnju i korišćenje objekata jeste da se ubrzaju procedure za pribavljanje dozvola, a ostvarenju tog cilja značajno doprinosi i čiljenica da je Zakon postavio kratke rokove za postupanje po zahtevu stranaka i izdavanja dozvola.
Članom 102. Zakona predviđeno je da se pravo korišćenja pretvara u pravo svojine, bez naknade, danom stupanja na snagu ovog zakona, a upis prava svojine vrši organ nadležan za poslove državnog premera i katastra i to po službenoj dužnosti. Pravo svojine na katastarskoj parceli upisuje se u korist lica koje je upisano kao vlasnik objekta, odnosno u vlasništvu lica koje je upisano kao nosilac prava korišćenja na katastarskoj parceli na neizgrađenom građevinskom zemljištu.
Ako je na jednoj katastarskoj parceli izgrađeno više objekata, u vlasništvu različitih lica, organ nadležan za poslove državnog premera i katastra, u evidenciju o nepokretnosti i pravima na njima upisuje da je katastarska parcela u suvlasništvu tih lica, a da je udeo tih lica u srazmeri sa površinom koju poseduju u odnosu na ukupnu površinu objekata koji se nalaze na toj parceli.
Po okončanom postupku pretvaranja prava korišćenja u pravo svojine na građevinskom zemljištu, katastarska parcela izgrađenog građevinskog zemljišta zajedno sa objektima sagrađenim na njoj postaje jedinstveni predmet prava svojine, tako da se sva postojeća prava i tereti koji su postojali na objektu, odnosno posebnom delu objekta, prenose i na tu katastarsku parcelu (odnosno deo katastarske parcele), osim ako je na tom zemljištu ustanovljen dugoročni zakup.
Zakonom su predviđena lica na koja se ne primenjuje odredbe o pretvaranju prava korišćenja u pravo svojine, bez naknade, i to su sledeća lica:
- nosioce prava korišćenja na građevinskom zemljištu, koja su bila ili jesu privredna društva i druga pravna lica na koja su se primenjivale odredbe zakona kojima se uređuje privatizacija, stečajni i izvršni postupak, kao i njihove pravne sledbenike;
- nosioce prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu u državnoj svojini koje je stečeno radi izgradnje u skladu sa ranije važećim zakonima kojima je bilo uređeno građevinsko zemljište do 13. maja 2013. godine, ili na osnovu odluke nadležnog organa;
- nosioce prava korišćenja na građevinskom zemljištu, čiji je položaj određen zakonom kojim se uređuje sport, kao i udruženja;
- društvena preduzeća, nosioce prava korišćenja na građevinskom zemljištu;
- nosioce prava korišćenja na građevinskom zemljištu, na koja se primenjuju odredbe propisa Republike Srbije i bilateralnih međunarodnih ugovora kojima se uređuje sprovođenje Aneksa g Sporazuma o pitanjima sukcesije („Službeni list SRJ – Međunarodni ugovori“, broj 6/02).
Ova lica do dana donošenja posebnog propisa kojim će biti uređeno pravo i način sticanja prava svojine na građevinskom zemljištu mogu da podnesu zahtev za dobijanje građevinske dozvole po osnovu prava korišćenja.
Zakon uvodi mogućnost izgradnje na osnovu separata o tehničkim uslovima izgradnje. Separat o tehničkim uslovima izgradnje jeste dokument koji donosi imalac javnih ovlašćenja u okviru svoje nadležnosti kad planski dokument ne sadrži uslove, odnosno podatke za izradu tehničke dokumentacije, koji sadrži odgovarajuće uslove i podatke za izradu tehničke dokumentacije, a naročito kapacitete i mesto priključenja na komunalnu i drugu infrastrukturu prema klasama objekata i delovima područja za koje se donosi.
Za izvođače, projektante, lica koja vrše kontrolu tehničke dokumentacije, koja su vršioci stručnog nadzora ili tehničkog pregleda Zakon uvodi obavezno osiguranje od odgovornosti za štetu koju može pričiniti prilikom gradnje drugoj strani, odnosno trećem licu.